Гүлкәшима

 
 
 
– Ақ бөкебай орамал,
Басыңда дүр, жар-жар-ай,
Жарыса өскен қатарың
Қасыңда дүр, жар-жар-ай,.
Оң жақта сүрген дəуреннің,
Біткен күні, жар-жар-ай,
Орамал кеткен басыңнан
Жасыңда дүр, жар-жар-ай,
Құрбыңменен ойнаған
Ақырғы түнің, жар-жар-ай,
Сəскеден қалмай таң атса,
Табарсың жөнін, жар-жар-ай.
Енесінен айырылған
Балапандай, жар-жар-ай,
Ертеңнен соң естіліп
Шықпас үнің, жар-жар-ай.
 
 
Артыңда қалар желкілдеп,
Туған жерің, жар-жар-ай.
Кіріңді аққан суына
Жуған жерің, жар-жар-ай.
Қатарыңмен қосылып,
Қарындасым, жар-жар-ай,
Талай қызық заманды,
Қуған жерің, жар-жар-ай.
Артыңда қалар жыласып,
Туған елің, жар-жар-ай.
Қынай белің жібекпен
Буған жерің, жар-жар-ай.
Ішімізден кетті деп,
Бір асыл зат, жар-жар-ай,
Көзден жасын төгеді,
Саған елің, жар-жар-ай.
Артта қалып еңірейді
Туған атаң, жар-жар-ай.
Көзінің жасын көрген соң,
Қозар жапаң, жар-жар-ай.
Келін болып түскен соң
Бөтен елге, жар-жар-ай.
Ботасынан айырылып,
Боздайды анаң, жар-жар-ай,
 
 
Кеткеніңе елегізіп,
Төзбейді анаң, жар-жар-ай.
Келін болып барған соң,
Бөтен үйге, жар-жар-ай.
Ойға түсіп мұндағың,
Кетер мазаң, жар-жар-ай.
 
 
Ағаң менен артыңда
Інің қалды, жар-жар-ай.
Оң жақтағы ойнаған
Күнің қалды, жар-жар-ай.
Шұға киген қыз есімің
Өзгеріліп, жар-жар-ай.
Жаулық түсіп басыңа
Келін болдың, жар-жар-ай.
 
 
Айнала сан назарың
Қарындасым, жар-жар-ай.
Бəрі сенің қатарың,
Қарындасым, жар-жар-ай.
Жылашы қыз-ау, жылашы,
Ғамгүн болып, жар-жар-ай.
Біліміңді қараң батарын,
Қарындасым, жар-жар-ай.
 
 
Ағайының ішінде
Жүрмек қайда, жар-жар-ай.
Енді саған қатармен,
Күлмек қайда, жар-жар-ай.
Жылап-сықтап сəскеде
Жөнелген соң, жар-жар-ай.
Күлмек түгіл, жүздерін
Көрмек қайда, жар-жар-ай.
 
 
Бикеш жан деп сыйласқан
Жеңгең қалды, жар-жар-ай.
Аман бол деп көзіне
Жастар алды, жар-жар-ай.
Кетеріңді білген соң,
Осы отырған, жар-жар-ай.
Əлеуметтер бастарын,
Төмен салды, жар-жар-ай.
Тамшылайды етекке,
Көздің жасы, жар-жар-ай.
 
 
Бір елдегі сен едің
Қыздың басы, жар-жар-ай.
Көзінің жасы мөлтілдеп
Тұсында тұрып, жар-жар-ай.
Ғашығың айтқан «аужары»
Сөздің расы, жар-жар-ай.
 
 
Жар-жарды осылайшы болдым айтып,
Ғашықтық қатты батты көп сарғайтып.
Шыдар ма қыз жыламай, тас та болса,
Бұл дəурен қайта айналып келмес қайтып.
 
 
Бір кезде қыз сыңсыды қайғыланып,
Əркімнің іш қайғысы өзіне анық.
Жылайды не нəрсе ойлап ол сұлу қыз,
Ол сыры өзіне аян, маған танық.
 
 
Қыз сыңсып тап сол жерде көп жылайды,
«Аман боол, қайран жұртым», – деп жылайды.
Тиеді атқан оқтан маған зият,
Күмістей қыздың даусы сылдырлайды.
 
 
Бар екен ол жиында бірл келіншек,
Болмайын, баяндайын, мен еріншек.
Өзі де қызыл тілдің бұлбұлы екен,
Емес-ті жеңіл малдай ол сүріншек.
 
 
Ол бұлбұл отыр екен қызға жалғас,
Көп аса қалжың сөзге құлақ салмас.
Қыз сыңсыған кезекте шешен болмай,
Жалпы əйел көңіл ашып жұбата алмас.
 
 
Лебіз ашып ол келіншек бастайды сөз,
Жұбатты қызды өлеңмен ұзатпай тез.
Көңіл ашып айтқан соң орынды ғып,
Сыңсыған қыз бейшара басылды тез.
 
 
Тамаша жұрт таң қалды жас əйелге,
Ақылы кең, жас та болса, бас əйелге.
Бұл ақыл бір өзінде тұрған шақта,
Нəпсіге тізгін беріп асылы ерме.
 
 
Немере жеңгесі екен ол жас қатын,
Жақсының кім сөгеді жұрағатын.
Қонымды сөз айтқан соң халайыққа,
Тойтармас шешен ерлер сөз ұятын.
 
 
Ғашықтық қайғысымен тарттым азап,
Асыра сөздер айттым қызды қажап.
Айыпқа оқырмандар алма мені,
Салдары ғашықтықтың қылды кəззап.
 
 
Жарасты жас келіншек сөзін айтты,
Жылаған сыңсып қыздар үйден қайтты.
Оның да сөзін жазып бұл кітапқа
Оқыған қуантайын əлеуметті:
 
 
Жарыса өскен қатарың,
Осында дүр, жар-жар-ай.
Жолаушының тілеуі
Қасында дүр, жар-жар-ай.
Əйелдің көрген дəуіріне
Əлеуметім, жар-жар-ай.
Алған адал жарының
Тұсында дүр, жар-жар-ай.
Оң жақта қыз жүгенсіз,
Атттай болар, жар-жар-ай.
Жерде жатқан тот басып
Заттай болар, жар-жар-ай.
Əйел – ханым, жігіт – хан,
Деп айтылған, жар-жар-ай,
Бұрынғының нақылы
Хаттай болар, жар-жар-ай.
 
 
…Жұртың үшін жылама,
Шын жұртың онда, жар-жар-ай.
Аз күн бізге қонақсың.
Тұрмайсын мұндаб жар-жар-ай.
Халалыңа қосылып,
Тілекте болсаң, жар-жар-ай.
Көп мереке қызықты
Көрерсің сонда, жар-жар-ай.
Жар-жарын жас келіншек айтып болды,
Жылауын өксіп-өксіп қыз да қойды.
Ішімде зор қызғаныш пайда болып,
Көрсетті сұр жыландай жиын тойды.
 
 
Дал болып мен отырмын жерге қарап,
Тұс-тұсқа зейін, пікір кетті тарап.
«Əлпірақ» деген бір сөз ойға түсіп,
Сандалған бір Мəжнүнмін халім харап.
 
 
Жаныма сол үақытта біреу келді,
Қолыма төрт бүктелген қазағаз берді.
Əкелген он-он бірде жас бала екен,
Бұл хатты апам саған берді деді.
 
 
Оңаша жерге жалғыз шығып алдым,
Азырақ көздің жасын сығып алдым.
Жалма-жан оттық жағып, жарық қылып,
Мазмұнын ол қағаздың ұғып алдым.
 
 
Мінекей, білгің кедсе жазған сөзі,
Дүниенің харам болар келді кезі.
Япырмай, не ғылған жан, ішкі сырын,
Сақтаған ешкімге айтпай жалғыз өзі.
 

Қыздың ішкі сыры

 
Қыздардың ішкі сыры Аллаға аян,
Ешкімге сырын жауһар етпес баян.
Кетерде сізге айтайын замандасым,
Алдыңа хал-ахуалым болсын аян.
 
 
Менің де көргеннен-ақ көңілім кеткен,
Бұл сауда мені-дағы əуре еткен.
Өзің де ойлап қара, мен қайранмын,
Іс бар ма бұлай болған құдіреттен.
 
 
Менің де сізді ойласам ішім жалын,
Кетеді кейуақытта ықтиярым.
Дүниеде татар дəмім таусылғанша,
Жүрермін тарта-тарта ғашық зарын.
 
 
Қайтейін жалған дүние опасы жоқ,
Пендеге күн де түрлі жапасы көп.
Міндетін мойнымдағы атқармасам,
Болар ма сүймес жардан көңілім тоқ.
 
 
Құдіреттен құтылар ма пенде үркіп,
Машриқтан мағрип қашса желіп-жортып.
Ғазизім Баймұхаммет еске түссең,
Жүрермін жылай-сықтай көзім сүртіп.
 
 
Аһ, дүние, баяның жоқ жалған дүние,
Талайды арманда ғып алған дүние!
Мақсатқа хиялдағы жеткізбестен,
Көңілге кетпес дертті салған дүние!
 
 
Не пайда күнің шығар, күнің батар,
Бай қызық нар жетектер қатар-қатар.
Мен сорға қара күндер көп туғыздың,
Қайғыға шыдай алмай жылап жатар.
 
 
Көңіліме естен кетпес салдың уайым,
Бар еді не жазығым, бір Құдайым.
Я, рахман, бір рақметің түсер ме деп,
Зікіріңнен босатпадым тілім дəйім.
 
 
Өзім ойлап кір таппадым пилығымнан,
Қайғының құтқармадың құрығынан.
Орнаған тамырланып ғашықтықты,
Құдай-ай, алшы тартып көңілімнен!
 
 
Ғұмырлық зор қайғыдан құтқар Алла,
Қара күн келешекте басқа салма.
Болмаса өзің қосқан халал жолмен,
Қауыштыр құдіретіңмен сүйген жарға.
 
 
Налыған Гүлкəшима сорлы күнің,
Өте ме зұлматпен көрген күнім?
Серігім дұрыс болып жолықпады,
Берсең де жөн танырлық маған білім.
 
 
Біреуге бір көргеннен ғашық қылдың,
Ажарсыз бір наданға нəсіп қылдың.
Көңілдің бір қалауын тұс келтірмей,
Ағуға көзім жасын ашық қылдың.
 
 
Құдая, не қылсаң да құдіретің бар,
Я, рахман, рахымыңа мен ынтызар.
Адамға көңілім сүйген тұс келтірмей,
Қор қылып бір наданға жылаттың зар.
 

ІІІ

Қалтадан шыққан қағаздың сөзі

 
Ей, менің сүйегімді көрген адам,
Мені адам өлтірген жоқ, болма надан.
Отына ғашықтықтың шыдай алмай,
Көшірдім өзімді-өзім бұл дүниядан.
 
 
Қос сорлы қартайғанда қан жылаттым,
Сəлем айт, бақыл болсын атам-анам.
Тобылдың жар астында Баймұхаммет,
Жанында өткір пышақ, қолда қалам.
 
 
Ахуалын ақ қағазға жазғаннан соң,
Пышақпен өз ғұмырын етер тамам.
Ғашығы Гүлкəшима басқа түсіп,
Келмеді көтеруге оны шамам.
 
 
Тобылда жалғыз үйлі Үңгіт едім,
Болмаса бұл ғашықтан едім аман.
Ақылым зая болды, сабырым кетіп,
Бір қызын Медетбайдың көрген заман.
Өз ғұмырым ақырда өзім тамам еттім,
Айырылып сүйген жардан жүрген жаман.
 
 
Қош сау тұр, артта қалған кемпір мен шал.
Балаңа дұға айлаңыз қадари хал.
Жоқ еткен өзін-өзі бейшараны
Қарғамай, мархаматты есіңізге ал.
 
 
Жалаңаш бұл дүниеден кеткен ерге,
Фатима ақыретте құйрық пен жал.