Գրչի հանաքներ

Պատիվ

 
Ասում են, մարդըս պետք է իր անձից
Միշտ բարձըր դասի պատիվն անարատ,
Եվ ով զըրկված է այդ անգին գանձից,
Նա՛ է կյանքի մեջ ամենից աղքատ…
 
 
Բայց թե որ հարցնեք դուք հայ Կրեսոսին,
Կասե. «Պատիվն է՝ արծաթ-աբասին.
Եվ կյանքում անփող, դատարկ գըրպանը —
Դա՜ է ամենից անպատիվ բանը…»։
 

1896

Զո՛ւր վիշտ

 
Ո՛վ հայ աղջիկ, անդուր դեմքով,
Դարդ մի՛ արա ու մի լար.
Մեծ օժիտով, փոքր խելքով
Երբե՜ք տանը չես մընար։
 
 
Սերունդ ունենք ուսման տված,
Կանցնի չորս կամ հինգ տարի,
Եվ կըտեսնես շուրջդ խըմբված՝
Դիպլոմավո՜ր մուշտարի…
 

Հայ քահանա

 
Մանրավաճառի նա խանութ բացեց,
Ծախում էր կոճակ, ասեղ ու մաստակ,
Բայց առուտուրին խելքը չըպատեց.
Փակեց խանութը, չունեցավ վաստակ։
 
 
Նա շա՜տ թափառեց, դես ու դեն ընկավ,
Որ կյանքում իրան մի ապրուստ ճարի,
Բայց իզո՜ւր… ո՛չ մի բանի պետք չեկավ,
Ջուխտ էշին բաժնել չէր կարող գարի…
 
 
Վերջը ճարահատ, երբ տեսավ որ էլ
Մարդ չի դառնալու, հույսն էլ է կորել,
Հայոց «այբուբենն» նա անգիր արավ
Եվ ազգի գըլխին քահանա դառավ…
 

[1898]

Փրկության ուղի

 
Մեղքից փրկվելու կա հեշտ ճանապարհ.
Շատե՜րն են կանգնած այղ ճանապարհում –
Աջ ձեռքով նըրանք քանդում են աշխարհ,
Ձախ ձեռքով ժամում մոմեր են վառում…
 

Աղմուկ

 
Ուզում ես անուն, որ հասնի երկինք,
Խոսի՛ր բարձրաձայն, հանի՛ր մեծ աղմուկ,
Եվ երբ պահանջեն քեզնից գործ, քըրտինք
Կոկորդիլոսի՜ թափիր արտասուք…
 
 
Հայ արտում ո՛վ լուռ քրտինք է թափում,
Բախտը նըրան է չարաչա՜ր խաբում…
 

Մրջյուններ և խլուրդ

 
Գարնան ջերմ օրին մայր-երկրի երես
Ջերմ գործի ելան արի մըրջյուններ.
Վազեցին հա՛ դեն, վազեցին հա՛ դես,
Որպես ժըրաջան, անխոնջ մշակներ։
 
 
Եվ կարճ միջոցում, պարտիզի խորքում
Կանգնեցրին մի տուն – հողաշեն թըմբիկ,
Եվ ապրում էին ամենքն այդ շենքում,
Ասես, մի՛ սիրով կապված ընտանիք։
 
 
Բայց մի օր (ավա՜ղ, երկրի երեսից
Չարն է անպակաս) խըղճուկ մրջյուններ
Հոգնած, ուժասպառ տուն գալով գործից,
Տեսան տունն իրանց քանդված ու ավեր…
 
 
Ստորերկրյա ճամփով, թաքուն գողի պես,
Սուսիկ փորելով սիրուն շենքի տակ,
Լույս-արևն ատող խըլուրդն էր այդպես
Խեղճ մըրջյունների ավերել վաստակ։
 
 
Լույսի մշակնե՛ր, երբ կյանքի գարնան
Գործի եք ելնում, դուք մի՛ մոռանաք,
Որ մեզնում նույնպես խըլուրդներ շա՜տ կան —
Թաքուն փոս փորող ամեն գործի տակ…
 

Իդեալիստ

 
Երբ ուսանող էր համալսարանում,
Իդեալ էր փնտրում նա ամեն բանում.
Նա միշտ ասում էր. «Առանց իդեալի
Կյանքն է անապա՜տ, մարդն է խղճալի՜»։
 
 
Բայց ահա՛ կյանքի նա դըպրոց մըտավ,
Եվ, գիտե՞ք. իդեալն ի՛նչ բանում գըտավ —
Հարուստ օժիտով մի աղջիկ առավ
Եվ կընկա փողով… հայտնի մարդ դառավ…
 

[1898]

Աշխարհիս բանը

 
(Նմանողություն)
 
 
Ձըմեռվա ցըրտին խեղճ, քաղցած մի շան
Ես ոսկոր տվի. նա ուրախացավ,
Ձեռքերըս լիզեց և իր շընական
Ամբողջ չարություն իսկույն մոռացավ։
 
 
Իմ մի բարեկամն ընկել էր նեղ տեղ,
Օգնության հասա, փըրկեցի նըրան.
Բայց նա մարդկային երախտիքի տեղ,
Թաքուն ամեն ցեխ թափեց իմ վերան…