Sen Abarysa

Abarys. – Przestań! umilknij! gdy dłużéj mówić będziesz, na wieki zawisnę u twéj falistéj, kryształowéj szaty! Nie mogę przecież! pragnę a nie mogę. Zaczekaj, nie znikaj, takaś ponętna! Ale ten wielki, groźny, płomienny z takim wyrzutem obraca ku mnie swe przepaściste wejrzenie! Panie! Porwał mię i zachwycił téj czarodziejki szczebiot, lecz głosu mi twego potrzeba… jak poemat szemrze jéj słodka mowa, lecz krzyki tragedyi zda mi się, słyszę w szumie twych skrzydeł… O, bądź mi pomocnym…

Duch ognia. – Raz, z wysokości niebios Bóg oblicze ku ziemi pochylił i wnet je podniósł, wydając ciężkie westchnienie. Czy nad drobną planetą rozwarły się wtedy czarne skrzydła moru? Czy o słuch jego uderzył krzyk serc pękających z rozpaczy? Czy z oceanu cierpień wzniosły się ku niemu gryzące i gorzkie opary? Bóg wydał westchnienie, z którego ja wziąłem życie. Poczęty z westchnienia Boga, duchem wiecznie tęskniącym niespokojnym, chmurnym, bo niedościgłéj wiecznie doskonałości spragnionym, zstąpiłem na ziemię. Jam ten, który przed wędrowcami pustyń sunie ognistym słupem i nad otchłaniami zawiesza przewodnie latarnie. Światłem geniuszu jaśnieję na szczytach; współczuciem bezbrzeżném rozlewam się po nizinach. Pod pruchniejące gmachy wkradam się zarzewiem i na gnijące bagniska spadam milionami iskier, które w ciemnościach nocnych, rozpościérają po ziemi łańcuchy krwistych pochodni. U kresów pól omglonych, pod ciemnemi ścianami lasów, chórem błyskają na wiejskich cmentarzach sinawe moje płomyki, a kędy tę żałobne¹ latarnią zawieszę, lub skarbów ukrytych szuka. Nad skarbami tam świecę, nad ukrytemi w grobach zbolałemi kośćmi, nad sercami dobremi, które dręczone kochały jeszcze, nad cnotami cichemi, których nigdy nikt nie opiewał, nad bezpłodnemi ziarnami geniuszu, które w ciemnościach uwiędły… Nocami im przyświecam, a we dnie wichrem latam po ziemi i opowiadam ich podziemne gwary, jęki, westchnienia, wspomnienia…

Abarys (nieśmiało i z chciwością). – Czém więcéj jesteś, Panie? czém jesteś?

Duch ognia. – Odwagą jestem w piersi rycerza, o sprawiedliwość w bój idącego, siłą w ramieniu robotnika, który głaz ciężki toczy do nowéj budowy; bystrością kojarzenia i rządzą szukania w mózgach badaczy i wynalazców; ostrzem źrenic proroków; iskrą, która w szlachetnych sercach, wznieca bunty świętych oburzeń; skrzydłem, na którém krzywdzeni i w proch wdeptywani, zrywają się z łożaudręczeń i hańby. Ja dumne wargi zamykam pieczęcią milczenia, by nie wydały skargi w tęsknocie i krzyku w męczarniach; ja drżę i płonę na ustach matki, gdy w duszę dziecięcą, kropla po kropli przelewa święte lecz niebezpieczne chryzmaty. Ja gram na lirach poetów, i żelazem stałości tkwię w męczennikach, których sam na stos prowadzę. Walką jestem, czynem, ofiarą, ciągłém stawaniem się, wieczném dążeniem, dumą dla hardych, gniewem na gwałtownych, potokiem łez dla tych co cierpią…

Abarys (zrywając się). – Wszystkiego tego przeczucia w sobie miałem… tego pragnąłem… Ja z tobą, Panie… do twego pocztu…

Wieszczka strumienia. – Jeszcze jeden odejdzie w ponure strony, jeszcze jeden umknie moim pieszczotom! Hej, mój orszaku! Rusałki! Sylfy! duchu zwątpienia i duchu omdlenia, na pomoc!

Ku lewéj stronie izdebki, dokoła wieszczki zlatują istoty lekkie, strojne i wszystkie razem wybuchają chórem perlistych śmiechów, których dźwięki zlewają się w pieśń wabną i rozmarzającą. Rusałki trzymają w ręku pęki kwiatów, złote sieci i długie sploty podwodnych bluszczów, sylfy, z rogów obfitości sypią złoty piasek i drogie kamienie; duch zwątpienia niedbale bawi się tęczą; duch omdlenia przychyla do ust czarę z upajającym trunkiem).