Читать книгу: «Шигырьләр / Стихи», страница 5

Шушы каршылык материалында Сөләйманның кыюлыгы, үз позициясендә нык торучанлык сыйфатлары тасвирлана. «Юк, талашачакмын, тартышачакмын һәм шул көемә дә арагызга керә алачакмын вә үземнең кыйммәтле булган халкымны муллаларның мондый тар, кысык киртәсе арасында издертмичә, дөньяның иң киң, хуш һавалы, иркен яланына алып чыгачакмын!» диюе белән, Сөләйман каршылыкның нашир һәм газета чыгаручы, искелек һәм яңалык тарафдарлары арасындагы гадәти конфликт булмыйча, халык өчен көрәш икәнлеген искәртә.

Инде чишелгән кебек тоелган каршылыкны Салихҗанның Сөләйман янына килүе дәвам итә. Салихҗан газетаны баса алмаячагын әйтә, гафу үтенә. Каршылык сәяси төс ала: цензураның аерым бер газеталар басуны көч кулланып тыюы әйтелә. Шул рәвешле, чорның сәяси проблемалары оста итеп калкытып куела.

Тагын бер кызыклы деталь Салихҗан белән Гарифҗанның янәшә тасвирлануы ярдәмендә «уйнатыла». Башта ук газетаны басуга, «әти» Салихҗаннан бигрәк, яшь Гарифҗанның каршы булуы искәртелә. Соңгы сүзне дә Салихҗан улы кабул иткән карар кебегрәк җиткерә. Татар дөньясындагы кадимчеләр лагере «аталар» дан гына тормыйча, бәлки, аның яшьләр – «балалар» белән көчле икәнлеге раслана.

Әсәрнең сюжеты мәхәббәт өчпочмагы мотивына корылган. Сөләйман белән Зөбәйдә бер-берсен яраталар, ләкин Сөләйман үзен бай кызы Зөбәйдәгә тиң күрми. Кызны бай улы, беренче күренештә үк телгә алынган әхлаксыз Зарифка бирмәкче булалар. Ләкин ахырда яшьләр бергә кала.

Менә шушы мотив авторга Зөбәйдә һәм Сөләйман кебек идеаль геройлар тудырырга мөмкинлек бирә. Зөбәйдә – укыган, телгә оста, матур, тәрбияле, музыка яратучы кыз.

Беренче пәрдәдә, Зөбәйдәләрнең кайту хәбәрен алып килгән Бәдрелхәят белән сөйләшкәндә, Сөләйман хатын-кызның үз кадерен үзе белергә тиешлеген иң кирәкле сыйфат итеп куя, аларны Алла дәрәҗәсенә күтәрү тиеш, ди. Пьесада Зөбәйдә автор тарафыннан нәкъ менә шундый югары дәрәҗәдә сурәтләнә. Эш-гамәлләре, үз-үзен тотышы, сөйләшүе гаять камил Зөбәйдә үз бәясен белә: әтиләре сүзенә каршы төшеп, Зарифка барудан баш тарта. Үз язмышына үзе хуҗа була.

Кечкенә детальләр, репликалар аша С. Рәмиев башка хатын-кызларның авыр тормышта яшәүләрен проблема итеп куя. Әсәр үзе үк авторның «Хатыннар галәме» шигыреннән өзек белән башлана. Әлеге проблеманың сәбәбе дә күрсәтелә. Сөләйман авызыннан «хатын-кызларыбызның артта калуына» Алла сәбәпче дигән фикер әйттерелә. Татарларның артталыгы исә хатын-кызларның артталыгына бәйле. Икенче пәрдәдә шушы фикер башкарак планда калкып чыга: «татар кызлары татарлар надан булганга күрә русларга кияүгә чыгалар» дигән реплика яңгырый. Ә инде төп сюжет сызыгында Зөбәйдәнең үз мәхәббәте өчен көрәшүен күрсәтеп, мондый хатын-кызлар ирләргә таяныч була, шулай ук башкалар бәхете өчен җан ата, балаларын да хөр итеп тәрбияли, дигән автор Зөбәйдәләре булган татар җәмгыятенең иске тормыш кысаларын җимерәчәгенә ышаныч белдерә. Шушы ышаныч әсәр исеменә үк чыгарылган: «Яшә, Зөбәйдә, яшим мин!» Әсәрнең идеясе дә болай билгеләнә: яңалык хатын-кызлар ярдәмендә, аларны белемле һәм ирекле ясау юлы белән искелекне җиңеп чыгачак!

Хатын-кызларның хокуксызлыгын Алла, дин белән бәйләү Сөләйман һәм Әхмәт сөйләшүендә ачыклана төшә. Сөләйман болай ди: «Әгәр мескен Зөбәйдә, шушы кадәр бәхетле, сәгадәтле тормышын ташлап, шул белемсез Зарифка бара калса, ниләр күрмәячәк? Нинди михнәтләр чикмәячәк?.. Мескен бит, бер генә дә авыз ачып, бер генә кәлимә сүз әйтә алмаячак. Хәзер шәригатькә хилаф килеп, хәзер кяфер булачак. «Ир хакы» диячәкләр, «колы бул, туфрагы бул, ул кушканча гына йөр» диячәкләр». Шул рәвешле, диннең, дини кануннарның хатын-кызны ирегеннән мәхрүм итүе, тар кысалар арасына кертүе билгеләнә.

Пьесадагы башка персонажлар Зөбәйдә дәрәҗәсендә хөр итеп сурәтләнми. Мәсәлән, Сөләйманның Бәдрелхәяттан: «Әхмәттән качасыңмы?» – дип соравы аның күп кенә ир-атлардан йөз яшерүенә дәлил булып тора. Зөбәйдә белән Сөләйман икенче пәрдәдә бер кызның газетага язган хатын укыйлар. Хатта да хатын-кызларның хокуксызлыгы бәян ителә, Хәмидә исемле кыз иптәшләрен укырга, укып ирек алырга өнди.

Аталар һәм балалар арасындагы ярдәмче каршылык ике яссылыкта күренә. Беренчесе – Сөләйманга өйдән килгән хатны уку һәм шул хакта Сөләйман белән Әхмәтнең сөйләшүе. Каршылык аталарның балаларга ирек бирмәве кебегрәк аңлатыла. Ул гомумкешелек проблемасы: аталарның балаларга баласытып каравы, аларны үз кулларындагы уенчык итеп санавы төсле тоела. Ә инде Садыйк белән Зөбәйдә арасында туган каршылык милли тамырлы: ул «аталар» да көрәш рухының җитәрлек булмавын ача. Сөләйман белән Садыйк сөйләшүендә Садыйк Зөбәйдәне «тәкъдир кушканга» риза булып кияүгә бирәчәген әйтә.

Автор кадимчеләр лагерен кара буяуларны мул кулланып сурәтли. Шуның ярдәмендә көлке тудыра. Менә яшь кадимчеләр – Зариф һәм Гарифҗан. Тәмәке тартучы, гайбәт сөйләүче, үчлекле егетләр Зөбәйдәнең Сөләйман белән бакчада сөйләшеп йөрүен коточкыч җинаятькә саныйлар. Зариф, кызга өйләнеп, шушы хөрлеге өчен үч алырга, аннары аерып җибәрергә план кора. «Хатын-кызны уку боза» дип санаучы бу егетләр әхлакый яктан түбән, үз мәнфәгатьләрен генә кайгыртучы, икейөзле геройлар булып күзаллана.

Тискәре геройлар буларак динчеләр образлары бик кызыклы бирелә. Өченче пәрдәдә Сөләйман белән аның янына кергән мулла арасындагы караш-фикерләр каршылыгы берничә проблеманы күтәрә һәм динчеләргә бәя бирә. Беренчедән, халыкны дин исеме белән алдау проблемасын. Алдамыйча булмый, чөнки «ашарың бар дигән кебек эчәрең дә бар; кияргә дә кирәк, торасың да килә» диюче мулла сүзләре динчеләр өчен Алла сүзе дигән ялганнарның кәсепкә әйләнүен күрсәтә. Икенчедән, икейөзлелек. Мулла Зарифны «бик эчкече, бик бозык, бик начар егет» дип атый һәм, шуны «Садыйк байга барып, икәүләшеп бик мактадык» дип, сүзен дәвам итә. Икейөзлелекнең сәбәбе шулай ук байлыкка кызыгу белән аңлатыла: Сөләйманның «Аннан сезгә ни файда инде?» дигән соравына «Никах укыйбыз, акча алабыз» дигән җавап ишетелә. Өченчедән, әхлакый тотнаксызлык. Мулланың унҗиде яшьлек кызга өйләнергә хыяллануы әлеге проблеманы үзәккә куя һәм динчеләргә чираттагы бәя булып яңгырый.

Дүртенче пәрдәдә Садыйк белән хәзрәтнең сөйләшүе дә шундыйрак рухта бара. Байның кызын Зарифка бирмәскә карар кылуын ишеткәннән соң, хәзрәт үзалдына сөйләнеп куя: «Мәгъкуль түгел дисәм, туй кичегергә кирәк, йә үлеп-нитеп китәрмен дә акчадан коры калырмын, мәгъкуль диюем яхшырак булыр». Байлыкка кызыгу һәм икейөзлелек сыйфатлары шушы бер җөмлә белән ассызыклана.

Иң үзенчәлекле каршылык Динмөхәммәт – Садыйк һәм Динмөхәммәт – Зөбәйдә, Динмөхәммәт – Сөләйман арасында чыга. «Бала ата-ана сүзеннән чыкмаска тиеш» диюе белән, Динмөхәммәт ирексезләү символы төсен ала. Ул Садыйкны, Зөбәйдәне куркыта. Хатын-кызны ата-анасы кулындагы товар дәрәҗәсенә куя. Соңгы каршылык дини кануннарның ирекне буучы чик икәнлеген һәм Зөбәйдә белән Сөләйманның шул чикне җимереп чыгуын дәлилли. «Кеше дин кушканча түгел, үзе теләгәнчә бәхетле булырга хокуклы» дигән хакыйкать белдерелә. Сөләйманның Зөбәйдәгә сөйләгән сүзләре бу ирек алуның башкаларга үрнәк булырга тиешлеген искәртә. Әйтерсең лә С. Рәмиев Сөләйман һәм Зөбәйдә мәхәббәте, аларның бәхеткә ирешү тарихын татар җәмгыятенә шундый бер үрнәк итеп яза. Шул идеаль геройлары аша яшьләрнең, җәмгыятьнең тормышы нинди юлдан китәргә тиешлекне тасвирлый.

Язучы пьесада берничә төп фикер уздыра. Аларның бер ишесе татар тормышына тәнкыйть буларак бирелә: дини кагыйдәләр кешенең иреген буалар, чын иман белән элеккедән килгән кануннарның бернинди уртаклыгы юк; татар җәмгыяте традицияләр дигәндә тышкы мәгънәсез, искергән кагыйдәләргә ябышып ята, наданлык һәм әхлаксызлыкны дин сүзе белән томалый; динчеләр байлыкка омтылып, үз мәнфәгатьләрен кайгыртып яши; яшьләр арасындагы надан һәм искечә фикерләүчеләр картларга караганда да куркынычрак. Икенче төркем фикерләр татар җәмгыятен үзгәрергә чакыру булып яңгырый: кеше белемгә омтылырга тиеш, уку – иреккә чыгу мөмкинлеге; рухи байлык матди байлыктан өстен; һәр кеше, үз бәхетенә үзе хуҗа булса, бәхеткә ирешә. Өченче төркем фикерләр фәлсәфи төсмерле: хатын-кыз ирләрне дә, җәмгыятьне дә үзгәртергә сәләтле; халык өчен башкарыла торган эшләр дә беренче чиратта хатын-кызны күздә тотып эшләнә; ирекле ярату булган гаиләдә хөр балалар үсә.

Әлбәттә, әсәр мәгърифәтчелек карашларыннан азат түгел, аның укучыны ышандырмаган урыннары да күп. Мәсәлән, Садыйк байның җиңел генә үз кызын ярлы егеткә кияүгә бирергә ризалашуы да, Зөбәйдәнең Салихага сөйләгән сүзләре дә, Сөләйманның монологлары да тенденциоз, ягъни автор фикерләрен турыдан-туры сөйләп бирү кебек яңгырый. Геройлар сәнгать законнары буенча түгел, еш кына язучы теләгәнчә сөйлиләр һәм сөйләшәләр. Персонажларның автор тарафыннан уңай һәм тискәре геройлар буларак кискен бәяләнүе шулай ук уйдырмалылыкны арттыра, ышандыру көчен киметә.

Рәмиев әдәби-музыкаль драма әсәрләре язарга да омтылыш ясый. Беренче драма әсәрләрендә куелган күп кенә проблемаларны проза әсәрләре материалында да бирә.

Гомере буе газеталарда эшләгән Сәгыйть Рәмиев көчле журналист, публицист булып таныла. «Яңа мөхәррирдән» (1906) мәкаләсе аның журналист буларак максатын, кредосын күрсәтүе белән үзенчәлекле. «Йорт басучылар» (1906) язмасы С. Рәмиев һәм цензура, хакимият мөнәсәбәтләренә автобиографик характерда бәя бирүе ягыннан кызыклы. «Халык корбаннары» (1906) мәкаләсе язучының сәяси-иҗтимагый карашларын бик төгәл күрсәтә. Ә инде «Тукаев үлгән» (1913) язмасы әдәбият-сәнгатькә, милли әдәбиятның вазифасы-мәсләге мәсьәләсендәге карашларына шактый ачыклык кертә.

Резеда Ганиева. Сәгыйть Рәмиев – гыйсъянчылык романтизмы шагыйре

(…) Сәгыйть Рәмиевнең әдәби эшчәнлеге XX гасырның беренче чирегенә – Россия империясендәге инкыйлаблар, сугышлар, социаль тетрәнүләр дәверенә туры килде. Октябрь революциясе алып килгән матди авырлыкларны да, хаким идеологиянең кысуларын да ул үз җилкәсендә күтәрде, үз йөрәге аша үткәрде. Сөекле халкының шушы афәтләрдән иңрәвен, газаплануын күргән шагыйрь һәртөрле иҗтимагый һәм рухи изүгә ярсый-ярсый ләгънәт укыды, яшәештәге гаделсезлеккә ризасызлыгын, нәфрәтен белдерде. Иҗатының шушы хосусияте аны гыйсъянчы шагыйрь итте.

Шагыйрьнең гыйсъянчылыгы җәмгыять һәм шәхес, матурлык һәм ямьсезлек антитезасына корылган иде. Аның идеалы – татар халкын тәрәккыяткә, яңарышка илтү. Моңа, аныңча, бары тик шәхес һәртөрле коллык богауларыннан азат булганда гына ирешеп була. Шул сәбәпле Сәгыйть Рәмиев шигырьләрендә, прозасында, драматургиясендә Ренессанс философиясе һәм әдәбиятлары өчен хас антропоцентризм, ягъни кешене үзәккә кую, аны олылау, хәтта пантеистларча илаһият биеклекләренә күтәрү бик тә көчле. Моңа мисал итеп «Таң йолдызы», «Мин», «Син» шигырьләрен китерергә мөмкин.

Сәгыйть Рәмиевне шагыйрь итеп таныткан шигырьләрнең иң атаклысы – «Таң вакыты» (1908).

«Таң», «Таң йолдызы», «Чулпан» – татар язучыларының яратып кулланган образы. Кайчандыр, төгәлрәге 1862 елда, татарның икенче Яңарышын башлап җибәрүче Каюм Насыйри «Таң йолдызы» исемендә газета чыгару турында хыялланган иде. Әмма бу хыял аның белән аралашкан, аның рухи дәвамчысы Гаяз Исхакый тарафыннан гына тормышка ашырылды. Үзе җитәкләгән татар социалист-революционерлары газетасына ул, Каюм Насыйрича, «Таң йолдызы» дигән исем бирде; Исхакыйдан исә бу эстафета Сәгыйть Рәмиевнең «Таң вакыты» шигыренә дә күчте.

Гыйсъянчылык романтизмының манифесты вазифасын үтәгән «Таң вакыты» шигырен Г. Ибраһимов «укучы рухын ялкынга әйләндерер дәрәҗәдә куәтле» әсәр дип бәяләде. Дөрестән дә, «мөсәҗҗәгъ нәсер» (рифмалы проза) рәвешендә язылган бу шигырь урта гасырлардагыча схоластикага батып яшәүгә, йомыклыкка, торгынлыкка каршы гыйсъянны – баш күтәрүне хәтерләтә:

 
Бетмә надан, ту яңадан
Мәгърифәтле анадан!
Бул кеше, үзең тырыш, өмид итмә,
Хата ул өмид Алладан!
 

«Таң вакыты» шигыре беренче мәртәбә 1908 елның 2 гыйнварында Корбан гаете бәйрәме уңае белән үткәрелгән әдәбият кичәсендә укыла. Наданлыкка, артталыкка каршы юнәлдерелгән, хәтта дингә, илаһияткә карата кирәгеннән артык үткен, радикаль эчтәлекле бу сәҗегъ зыялылар, шәкертләр, студентлар арасында төрле фикер уята. Голәмәләр арасында шау-шу кузгала, матбугат битләрендә бәхәсләр китә. Шәйхи Садретдинов язганча, 5 гыйнварда «Волжско-Камская речь» газетасында Гафур Коләхмәтов «Таң вакыты» н «тирән эчтәлекле» әсәр дип бәяли; 6 гыйнварда чыккан «Йолдыз» газетасы исә С. Рәмиевкә бәддога укый; 7 гыйнвардагы «Әхбар» газетасы бу шигырьгә аптырый; 8 гыйнварда «Әлислах» та да Ф. Әмирхан тарафыннан шигырьгә карата ризасызлык белдерелә. «Казан мөхбире» нең 10 гыйнвар санында шигырь хакында Хөсәен Ямашев түбәндәге фикерне әйтә: «Бу кичәдә бу вакытка чаклы кеше эченнән генә әйтергә курыккан сүзләр сөйләнде, язулар да укылды». Бәхәсләр кызган көннәрдә шагыйрьнең «Таң вакыты», «Мин», «Син», «Ул» шигырьләрен сөргендәге поляк революционеры гаиләсендә туган, татар авылында үскән Альберт Пинкевич автор кулъязмасыннан алып русчага тәрҗемә итә һәм, татар халкы тормышындагы зур үзгәрешләр, алмашыну дәлиле итеп, «Волжско-Камская речь» газетасының 16 гыйнвар санында бастырып чыгара.

Публицистик фикернең үткерлеге, сурәтләү чараларының бик тә экспрессив бирелүе белән «Таң вакыты» шигыре типологик яктан рус һәм Ауропа романтизмы традицияләрен, немец әдәбиятындагы «давыл һәм һөҗүм» шагыйрьләрен искә төшерә. Икенче яктан, ул үзенең гыйсъянчылык пафосы, фәлсәфи эчтәлеге, образлар системасы белән мөселман Яңарышы әдәбияты традицияләренә барып тоташа. Анда Мәгарри, Хәйям, Хафизлар шигъриятендәгечә гыйсъянчылык рухы бик тә көчле.

Казан ханлыгы тар-мар ителгәч тә, кылыч аша үткәрелүдән, кырыкмаса-кырык төрле рәнҗетелүләрдән, колониаль изелүдән газапланган татар халкы, үзенең динен, телен, гореф-гадәтләрен саклап калу өчен, рус дөньясы белән мөмкин кадәр азрак аралашырга тырышты, үз кысаларына кереп бикләнде. Бу рәвешчә бикләнебрәк, ябылыбрак яшәү, бер яктан, татар халкын инкыйраздан, юкка чыгудан коткарды. Икенче яктан, өч гасыр буена үз казаныбызда гына кайнау, чит дип күрелгән кяфер-русларны үзебезгә якын җибәрмәү, аралашырга тырышмау халкыбызның иҗтимагый-мәдәни, әдәби тәрәккыятен дә чикләде, артта да калдырды.

Әйткәнебезчә, XIX гасыр уртасында татар халкының Яңарышка таба икенче борылышы башлана. XX йөзгә аяк баскач та, башында Г. Исхакыйлар, Г. Тукайлар торган әдәби хәрәкәт моңарчы күрелмәгән югарылыкка күтәрелә. Сәгыйть Рәмиев исә шул Яңарыш әдәбиятының, аның гыйсъянчылык романтизмы канатының талантлы вә- киле иде.

«Таң вакыты» шигырендә Сәгыйть Рәмиев татар халкының гасырлар дәвамындагы торгынлыгына аның киләчәктә туачак Яңарышын – «Таң вакыты» н каршы куйды һәм яклап чыкты.

Шигырьдә «таң» символик сурәтеннән тыш, тамырлары еракка киткән, ботаклары белән җир өстен каплаган, татарларны – мөселман Габдуллаларны – яктылыктан мәхрүм иткән зур агач символы да бар. Ул – татарның хатасы; язмыштан узмыш юк фәлсәфәсенә буйсынып яшәве; Аллаһы Тәгалә рөхсәтеннән башка бер яфрак та селкенми, төшми дип, йомыклыкта, торгынлыкта калуы. Бу тирән тамырлы агач – имән образы 20 нче елларның икенче яртысында Галимҗан Ибраһимовның «Тирән тамырлар» романына исем булачак. «Таң вакыты» сәҗегендә «яңадан туу», «утка табан йөз тотма», «күккә ашам» кебек Коръәннән, пәйгамбәрләр тарихыннан, дини мифологиядән, хәдисләрдән алынган образ-тәгъбирләр дә бар. Шагыйрьнең эстетик идеалы «угылларга» (татар милләтенә) мәгърифәтле ана булырга тиешле яшь кыз образында гәүдәләнгән. Суфичылык поэзиясендәге Алла символын Сәгыйть Рәмиев дөньяви яссылыкка күчергән, татар иҗтимагый һәм мәдәни тормышын тәрәккыят баскычларына күтәрүче «мәгърифәтле аналар» дигән феминистик мотивлар белән бәйләгән.

Әйтергә кирәк, «мәгърифәтле аналар» темасы XX гасыр башы татар әдәбияты өчен бик тә актуаль мәсьәләләрнең берсе иде. Хатын-кыз азатлыгына нисбәтле фикерләргә Риза Фәхретдинов, Гаяз Исхакый әсәрләрендә зур урын бирелде. С. Рәмиевнең «Яшә, Зөбәйдә, яшим мин!» пьесасында да феминистик мотивлар чагылыш тапты.

«Таң вакыты» шигырендә Сәгыйть Рәмиев: «Башларын ваткан татарларның тик шул бер Алла! / Бетәрләр микән татарлар, Алла, ди-ди?» / «Бул кеше, үзең тырыш, өмид итмә, / Хата ул өмид Алладан!» – дип «көфер» сүзләр әйтә кебек. Аның бу шигъри юллары, алда искәрткәнебезчә, замандашлары арасында да ризасызлык уяткан, бәхәсләр тудырган. (…) Сәгыйть Рәмиевнең «Таң вакыты» шигырь-нәсеренә төрле чорда төрлечә бәя бирелгән, андагы образ-сурәтләргә төрле эчтәлек салынган. Моның шулай булуы андагы символлар һәм романтик метафораларның мәгънә сыйдырышлылыгы зур булу, төрледән-төрле эчтәлекне иркен гәүдәләндерә алу мөмкинлеге белән дә аңлатыла. Әмма шулай да «Таң вакыты» сәҗегендә шагыйрь әйтергә теләгән төп фикерне тотып алу әллә ни кыен түгел. Ул татарларның үткән тарихка, бүгенге көнгә, киләчәккә гамьсез карауларына, битараф булуларына, сәләфләр (борынгылар) заманындагыча «иҗтиһад мөнкарыйз» (тырышлык күрсәтү беткән, сүнгән) фәлсәфәсенә буйсынып, гафләт йокысында ятуларына, наданлыкта яши бирүләренә, тәрәккыяткә омтылмауларына бик тә борчыла; замандашларының «язмыштан узмыш юк» дип, кыл да кыймылдатмыйча, бар нәрсәне Алладан көтеп ятуларына, яшәештәге «хаталарына» ризасызлык белдерә:

 
Бул кеше, үзең тырыш, өмид итмә,
Хата ул өмид Алладан!
 

Шигырьнең соңгы ике юлы тырышлыкка – иҗтиһадка өндәү белән тәмамлана. Бу фикер – Мөхәммәд пәйгамбәрнең «кем иҗтиһад итәр, шул табар» дигән хәдисе белән дә аваздаш. Иҗтиһад исә гыйлем эстәгәндә генә мөмкин. Шуңа күрә дә Сәгыйть Рәмиев:

 
Бетмә надан, ту яңадан
Мәгърифәтле анадан! –
 

ди.

Шәрык әдәбиятлары өчен бик тә традицион булган бу мотив, бу антиномия, ягъни наданлыкны мәгърифәткә, тәкъдирне иҗтиһадка каршы кую «Таң вакыты» шигыренең буеннан-буена сузыла.